عوامل موثر بر میزان مصرف آب در اسب

مقدمه

آب برای تعادل مایعات بدن و فعالیت طبیعی هضم و عملکرد صحیح دستگاه گوارش اسب مورد نیاز است. آب به‌‌ عنوان یک مایع حیاتی، مواد مغذی موجود در جیره غذایی را در سرتاسر بدن اسب‌ توزیع می‌کند. اسب‌ها محدودیت‌ آبی را ، به ویژه در غیاب مصرف غذا تحمل می‌کنند( Tasker, 1967a). با این وجود، در اسب‌ ها فقدان آب  نسبت به فقدان خوراک کشنده‌تر است. بنابراین، لازم است کیفیت و حجم آب مصرفی اسب مورد توجه قرار گیرد.

اسب‌ها از راه‌های مختلف مانند نوشیدن، آب موجود در غذا و از آب تولید شده به وسیله سوخت و ساز کربوهیدرات‌، پروتئین و چربی در بدن، آب مورد نیاز روزانه خود را به‌دست می‌آورند. در مراتع، علوفه ها بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز حیوان را تامین می نماید. اما دریک برنامهٔ غذایی حاوی کنسانتره و علوفه خشک، آب موجود در غذا و یا آب حاصل از سوخت وساز،  مقدار ناچیزی از نیاز اسب‌ها را تامین می نماید.

اثر مواد خوراکی

همه خوراک‌ها حاوی آب می‌باشند، اما مقدار آب بستگی به نوع منابع خوراکی دارد. غذاهای خشک هم‌چون یونجه و دانه‌ها ممکن است حاوی 10 تا 15 درصد رطوبت باشند. به طوری که با مصرف مقدار معمولی از جیره غذایی تهیه شده با این مواد خوراکی، 1 تا 2 لیتر آب روزانه در اختیار اسب قرار می‌گیرد (1999 Freeman et al.,). با این وجود، علوفه تازه (مرتع) مقدار زیادتری رطوبت داشته و مقدار زیادتری از نیاز آبی اسب‌ها را تامین می‌کند. براساس نتایج به دست آمده، با مصرف علوفه مراتع تازه بین 31 تا 60 کیلوگرم آب در روز تامین می‌شود، که تا حدودی نزدیک به نیاز آبی مادیان می‌باشد.

اثر جیره غذایی بر میزان مصرف آب، بستگی به مقدار خوراک مصرفی و ترکیبات غذایی آن دارد. بر اساس گزارشات علمی، مقدار ماده خشک مصرفی روزانه و ترکیبات آن به طور مستقیم بر مقدار آب مصرفی در اسب پونی بالغ و کره‌های از شیر گرفته شده اثر ‌ دارد (b 1990, 1989 Cymbaluk,). هنگام مسافرت و انتقال اسب، میزان مصرف خوراک اسب‌ها کاهش یافته و در نتیجه همراه با کاهش مصرف آب خواهد بود(1996 Smith).

اگرچه جیره غذایی بر مصرف آب اثر می‌ گذارد، برعکس آن نیز درست است. به عبارت دیگر، محدودیت مصرف آب می‌تواند مصرف غذا را کاهش دهد. گزارش شده است، محدودیت تدریجی آب، فعالیت خوراک خوردن را 4 تا 29 درصد کاهش می‌دهد (2000 Houpt et al.,).

ترکیبات غذایی به ویژه الیاف، پروتئین، مواد معدنی خاص هم‌چون کلسیم و پتاسیم می‌تواند میزان مصرف آب را در اسب‌ها از طریق افزایش دفع ادراری تغییر دهد. نسبت آب به غذا در پونی‌های بالغی که از جیره‌های غذایی علف گراس، یا یونجه و یا پلت کامل حاوی دانه غلات زیاد تغذیه کرده بودند به ترتیب 2/3، 3/3 و 2 بود(1989 Cymbaluk,). میزان مصرف آب یک همبستگی خطی مثبت با میزان مصرف نمک دارد(Jansson and Dahlborn, 1999).

اثر دمای محیط

دمای محیط در صورتی که به مقدار قابل توجه‌ای از حد طبیعی تغییر ‌کند، بر میزان مصرف آب اثر می‌‌گذارد. هوای سرد میزان مصرف آب را 6 تا 14 درصد کاهش می‌دهد (b 1990 Cymbaluk,). مصرف اختیاری آب در محدوده دمای محیط 20- تا c 20 به وسیلهٔ معادلهٔ زیر محاسبه می‌شود(Cymbaluk, 1990b):

در طول مدت ورزش اسب در یک محیط طبیعی (با دمای 20 درجه و رطوبت نسبی 45 تا 50 درصد)،  مقدار مصرف آب روزانه (BW kg 100 / L 15/5) می باشد. اما زمانی که اسب‌ها در دمای بالای (c 35 – 33) همراه با رطوبت بالا (85 – 80 درصد) برای مدت  4 ساعت ورزش می کنند، مقدار مصرف روزانهٔ آب 79 درصد افزایش می یابد (1996 Geor et al.,).

تاثیر دمای آب بر میزان مصرف آب به دمای محیط بستگی دارد. آب و هوای سرد به تنهایی، مصرف آب را کاهش می‌دهد. همچنین، در آب وهوای سرد، اسب‌ها آب سرد کم‌تری را نسبت به آب گرم می‌نوشند. در مرتع، و در دمای C 5 -0 مادیان های شیرده آب را به طور غیر منظم می‌نوشند. اما در زمان افزایش دما، میزان آب زیادتری را به طور منظم می‌نوشند. در آب و هوای گرم (C 35 -30)، مادیان هر دو ساعت، یک بار آب می‌نوشد (1985 Crowell – Davis et al.,). نریان‌های پونی نگهداری شده در اصطبل با دمای(15 تا 29 درجه)، از آب هایی با دمای متفاوت(23 درجه و یا 0 تا 1 درجه سانتی‌گراد) به مقدار یکسان مصرف می کنند(McDonnell and Kristula, 1996).

آب مورد نیاز

در شرایط مدیریتی مطلوب، اسب‌ها اکثر نیازهای آبی روزانه‌شان را از طریق نوشیدن مستقیم آب تامین می‌کنند. وزن بدن، تعیین کننده اصلی حجم کلی آب نوشیده شده می‌باشد. میزان مصرف آب برای نگهداری اسب‌های بالغی که با یک جیره خشک تغذیه شده‌اند، به مقدار( BW kg 100 / L 5 ) می‌رسد. اگرچه، میانگین مصرف آب در حالت نگهداری حدود(5 L/100 kg BW) می باشد، اما اسب‌هایی با وزن و جیره غذایی مشابه می‌توانند مقدار مصرف آب متفاوتی را به علت تفاوت‌های فردی داشته باشند. کره‌‌های شیرخوار و یا یتیم علاوه بر دریافت آب از طریق شیر مادر و یا خوراک جانشین شیر، به طور مستقیم نیز آب می‌نوشند. بنابراین، برای مادیان مادر و برای کره‌ها در همه حال باید آب آشامیدنی سالم و بهداشتی قابل دسترس باشد.

نیاز آب آشامیدنی برای  اسب‌های در حال کار و یا ورزش به سختی قابل پیش بینی است. زیرا مقدار اتلاف آب و مصرف آب به شرایط محیط (دما، رطوبت و تابش نور خورشید) مدت و شدت کار و آمادگی و سازگاری اسب در شرایط محیطی خاص بستگی دارد. همچنین، فعالیت سبک ورزشی باعث افزایش کم در میزان مصرف آب می‌شود. اطلاعات کمی در مورد مصرف آب در مادیان شیرده موجود می‌باشد. اما مصرف آب مقداری بیشتر از حالت نگهداری بوده و افزایش می یابد. زیرا مادیان شیرده آب زیادی را از طریق تولید شیر از دست می‌دهد و میزان خوراک بیش‌تری نیز برای حفظ تولید شیر مصرف می کند (1992 Doreau et al.,).

مدیریت مصرف آب

برای تفسیر مناسب از میزان مصرف آب، باید در مورد وزن زنده، سن، نوع جیره غذایی، شدت فعالیت ورزشی و مدت آن، نیاز شیردهی، دمای محیط، سلامت دستگاه گوارش، اطلاعات لازم داشته باشیم.

آب را می‌توان به روش‌های مختلف تامین کرد. ساده‌ترین توصیه برای آب دادن به اسب‌ها، تامین آب تازه و تمیز و به طور دایم می‌باشد. در صورتی که تهیه سیستم‌های آبخوری اتوماتیک امکان پذیر نمی باشد، آب باید به طور دستی با سطل و به مقدار مناسب برای تامین نیازهای اّبی اسب در حالت نگهداری فراهم شود (1999 Freeman et al.,). اما در هر صورت استفاده از آبشخورهای بزرگ و آبشخورهای فنجانی اتوماتیک، بیشتر توصیه می شود، زیرا باعث می شود که کولیک در اسب کمتر دیده شود (1997 Kaneene et al.,).

 تهیه و گردآوری : دکتر احمد قربانی (متخصص تغذیه اسب)